آشنایی با معماری جهان - فصل اول
اگر شما نیز از آن دسته افراد هستید که دوسات دارند بیشتر در رابطه با معماری و بخصوص معماری جهان اطلاعات بدست بیاورند ،پس در ادامه این بحث با آشنایی معماری جهان - فصل اول همراه ما باشید.
هدف:
آشنایی با آثار جاودانه معماری جهان به قصد کشف اصول خلق فضا در آنها در جهت به دست آوردن ابزار مناسب برای فعالیت در زمینه معماری
همانطور که از جمله بالا مشخص می شود روی جاودانگی و جهانی بودن آثار مورد بحث تاکید داریم و دلیل این تاکید خود نهفته در هدفی است که آن را دنبال می کنیم یعنی شناخت الفبای معماری.
الفبای معماری
عناصر تشکیل دهنده فرم و فضا ابزار حساس معماری هستند که در مقابل عملکردگرایی محض ، شناخت آنها هدف ماست. چرا که سودمندی و عملکردگرایی تابع زمان و مکان و زودگذر است ولی آنچه خارج از زمان و مکان به فرم و فضا مفهوم می بخشد ، راز جاودانگی یک اثر و جهانی بودن آن را در خود دارد.
برخی تعاریف:
فرهنگ: مجموعه ارزشها، رفتارهاو پندارهای جامعه(ایدئولوژی و مذهب، علم، تکنولوژی، هنر)
هنر: توانایی عینیت بخشیدن به احساسات یا تبدیل موارد ذهنیت به موارد ملموس در مسیر نیل به کمال
معماری: هنری که از ایدئولوژی و مذهب و علم و تکنولوژی یک جامعه نشات گرفته است. معماری بازتابی از فرهنگ یک جامعه است. در معماری ایستایی، زیبایی، کارآیی مطرح است.
سبک: روش و نحوه برخوردی است که مورد قبول مردم یک دوره قرار گرفته و همه در صحت آن متفق القول اند.
خلاقیت: ساخت و سازی است که منشا هنری دارد و از فن آوری(تکنولوژی) به جهت هنر بودن فاصله دارد.و بحث زیبایی شناسی در هنر و خلاقیت یک مبحث اصلی است.
فضا: به عنوان نظم ارتباطی است که بین چیزها به وجود آمده است.و به وسیله محدودکننده هایش تعریف می شود.
انواع فضا
فضای جغرافیایی: در سطح کره زمین با عناصر محدودکننده خاصی که تعابیر جغرافیایی دارند تعریف می شود.
فضای ریاضی: مشخصه هایی که خارج از ادراک انسان وجود دارد و همان ابعاد فضا است.
فضا زندگی: مثل شهر، محله، خانه، نیمه عینی و نیمه ذهنی است.
معماری پیش از تاریخ
با توجه به تعاریف از فضا و معماری به حق می توان ادعا کرد که بشر در غارها از لحظه ای که دست به تنظیم محیط و خلق فضای مناسب نیازهایش زد ، معماری را آغاز کرد.اختصاص بخش های متفاوت غارها به عملکردهای مختلف و تنظیم آن فضاها بر اساس نیازهای و نهایتا ایجاد نقوش بر دیواره های غارها همگی گامهایی در خلق فضا یا به عبارتی دیگر معماری است.
عصر دیرینه سنگی:
انسان اولیه از طریق شکار حیوانات و استفاده از گیاهان زندگی خود را گذران می نموده است و جهت شکار از ابزار اولیه مانند سنگ بدون تراش، چوب و یا حتی استخوان بزرگ حیوانات و ضربات مشت استفاده می کرده است. غارها به عنوان پناگاه انسان بوده و او در آنها کنده کاری و نقاشی هایی بر روی دیوارها و سقف ها انجام می داده اند.
قدیمی ترین آثار- غارهای جنوب فرانسه و اسپانیا(غار لاسکو و غار آلتامیرا) بیش از ده هزار سال عمرکه از سالهای ۱۸۷۹، ۱۸۹۶، ۱۹۰۱ ، ۱۹۴۱ کشف شدند.
هنر:
در نزد انسانهای این دوره فعل و انفعالات ذهنی که رابطه مستقیم با فعالیتهای روزمره آنها در جهت مقابله با حوادث زندگی و نیز صیانت ذات داشته است، نوعی خلاقیت را متکی بر قدرت تخیل قوی و اشتغالات معنوی ایجاد می کرده است که پدید آورنده هنر اولیه بوده است.
هنر جزئی از زندگی:
هنر غارنشینان در ارتباط با مهمترین حوادث روزمره زندگی (که مهمترین آنها شکار بوده است و نیز حفظ جانشان در مقابل حیوانات ) به نظر می رسد که در نزد انسان های اولیه آنها مسائل ذهنی و عینی، مادیات و معنویات از یکپارچگی خاصی برخوردار بوده اند و هنر آنها بازتاب این واقعیت است.
ویژگی های آثار درون غارها:
آثاری که با بیش از ده هزار سال عمر در محفظه مسدود و خشک غارها حفظ شده بودند و بسیاری از آنها پس از گشودن غارها سریعا صدمه دیدند.
انواع آثار:
نقاشی های رنگی روی دیوارها و سقف غارها/ نقوش برجسته/ مجسمه های گلی و سنگی/ ابزار سنگی همه در عین حال وسایل گذران زندگی و آثار هنری بوده اند.
محل تصاویر:
در اعماق غارها و نقاطی بسی دورتر از دهانه ها که محل زندگی عادی بوده است قرار داشتند.
موضوع:
اکثر حیوانات(ماموت، گاووحشی، گوزن شمالی، اسب، گراز و گرگ)
ابزار رنگ آمیزی:
قلم مو از نی یا موی نرم جانوران، لیسه، سنگ چخماق
رنگها و رنگ آمیزی:
تکه های افرای زرد یا قرمز، رنگ آمیزی به صورت فوت کردن پودرها و یا مخلوط کردن آنها با روغن حیوانی
خواص مشترک این تصاویر:
جنبه تزئینی ندارد(قسمتهای تاریک غار) به نظر می رسد که جنبه آئینی دارد.
سبک تصاویر:
تصاویر ناتورالیسیتی غالبا همراه با علائم هندسی( شاید نشانه هایی از مفاهیم آئینی).
تنظیم و ساماندهی:
قرار گیری تصاویر به صورت تصادفی در صحنه.
غار آلتامیرا:
در سال ۱۸۷۹ میلادی فردی اسپانیایی و علاقمند به آثار عقیقه به هنگام جستجو در غارها مقداری استخوانهای تراشیده و سنگهای چخماق و آثار ابتدایی کشف کرد. پس از ورود به غار بر روی دیوارهای داخل غار آلتامیرا نقوش مشاهده می شود که این آثار نقاشی مربوط به ۱۰ تا ۱۵ هزار سال قبل از میلاد می باشد.
غار لاسکو:
در سال ۱۹۴۱ میلادی در غار لاسکو جنوب فارنسه به طور اتفاقی آثاری پیدا شد که بعدا با ارزش ترین آثار هنری پیش از تایرخ لقب گرفت. در عمق حدود ۴۰۰۰۰ پایی این غار مجرایی برای عبور آبهای زیر زمین وجود دارد که محل سکونت مردم غار نشین بوده است و بر دیوارهای آن نقاشی هایی از ماموت ها، گاوهای وحشی، آهو، اسب و گرگ دیده می شود. این نقاشی ها با تکه های افرای زرد و قرمز یا مخلوط چربی رسم شده اند.
عصر میان سنگی(۸۰۰۰ سال پیش از میلاد تا ۳۰۰۰ پیش از میلاد)
در این زمان هنوز اقتصاد بر اساس شکار بوده و زندگی به صورت دسته جمعی و در غارها صورت می گیرد. دو اختراع مهم آتش و تراش دادن سنگ چخماق در این دوران به وقوع پیوست. ا ز ویژگی های هنری این دوره می توان به ظهور پیکره آدمی به صورت انفرادی یا در گروه های بزرگ با حالتها و موضوع های متنوع و همچنین انتزاعی تر شدن تدریجی نقوش و پیدایش نمادها به جای تصاویر ناتورالیستی و در نهایت پیدایش خط اشاره کرد.
عصر نو سنگی:
در عصر دیرینه سنگی انسان عاقل توانست دنیای خویش را با تصویر بنمایاند و به صورت انتزاعی درآورده بدینسان بر آن مسلط شود. و در عصر نو سنگی انسان با دست یافتن به کشاورزی و اهلی کردن حیوانات گامی بزرگ در جهت تسلط واقعی تر بر محیط برداشت که نهایتا منجر به شهر نشینی شد.
از نکات مهم این دوره صیقل دادن سنگ، زراعت، گله داری، ساختن انواع ظروف و کوزه گری و بالاخره شروع به خانه سازی بود. اولین خانه های ساخت بشر به شکل مدور داشت که این فرم از نظر اصول تکنیکی بیشتر به خاطر حل کردن مشکل سقف آن بوده است در این میان عده ای اعتقاد داشتند که انسان این فرم را از طبیعت الهام گرفته( ماه، خورشید) است.
پی دیوارها از قلوه سنگ و روی آن لایه های گلی از رسوبات قرمز و به رنگ طبیعی در قطعاتی به شکل خشت به ابعاد تقریبی ۱۰*۱۵*۲۵ سانتی متر کلبه ها تشکیل می دادند. دیوارها بین ۲۵ تا ۴۰ سانتی متر ضخامت داشته و اتاق ها نیز وسعتی در حدود ۲*۲٫۵ متر داشتند.
کهن ترین منطقه ای که آثار ساختمانی ساخت بشر ، در آن ایجاد گردید در خاورمیانه است و به همین دلیل این منطقه را گهواره تمدن می نامند. از جمله این مناطق می توان به دشت سیلک کاشان اشاره کرد که بر اساس مطالعات گریشمن در کتاب ایران از آغاز تا اسلام ، قدیمی ترین محل سکونت شناخته شده است. از جمله مکانهای به جامانده از دوران نوسنگی می توان به اریحا در اردن و چاتال هیوک در آناتولی اشاره نمود.
اریحا:
از شهرهای قدیمی خاورمیانه که در دره اردن واقع شده است. این روستای متعلق به دوره نوسنگی پیشین در حدود ۸۰۰۰ پیش از میلاد دستخوش تحولی شگفت آور شد ، زیرا در این تاریخ شهری جدید با خانه های خشتی بر پی های سنگی مدور یا بیضی شکل ساخته شد . همزمان با افزایش ثروتهای این شهر و مستقر شدن همسایگان نیرومند در کنار آن ، ضرورت حفاظت از شهر به ایجاد نخستین استحکامات شناخته شده سنگی در تاریخ بشر انجامید.
در اواسط هزاره هشتم پیش از میلاد ، جمعیت شهر تخمینا” به ۲۰۰۰ نفر می رسید ، خندقی عریض و سنگی داشت و دیواری به قطر ۱٫۵ متر به گرداگردش کشیده شده بود . در سمت داخل این دیوار که امروزه تا ارتفاع ۳۶۰ سانتی متر حفظ شده است یک برج سنگی بزرگ و مدور به ارتفاع و قطر ۹ متر ساخته شده بود . هنوز منطقه وسیعی از این محل تاریخی از زیر خاک به در آورده نشده است تا معلوم شود برج مزبور تنها برج شهر بوده است – مانند باروهای قصرهای سده های میانه ( در اروپا ) – یا یکی از چندین برج هم شکلی بوده است که شبکه دفاعی کامل شهر را تشکیل می داده اند . در هر دو صورت ، ساختمانی چون این برج ، که فقط با استفاده از ابتدایی ترین انواع ابزار های سنگی ساخته شده بود ، بدون تردید ، پیشرفت و دستاورد فنی خارق العاده ای است .
د رحدود ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد ، ساکنان اولیه شهر آن را تخلیه کردند ولی ساکنان جدید در اوایل هزاره هفتم وارد شهر شدند .اینان خانه هایی با خشتهای خام چهار گوش با پی های سنگی می ساختند و کفها و دیوارهای آنها را استادانه گچکاری و رنگ آمیزی می کردند.
چاتال هویوک
شاید چشمگیر تر از یافته های اریحا ، کشفیات اخیر در آناتولی ترکیه باشد . حفریات حاجیلار و چتل هویوک ثابت کرده است که نه فقط فلات آناتولیا در فاصله هفت هزار تا پنج هزار پیش از میلاد محل پیدایش و رشد یک فرهنگ پر رونق نوسنگی بوده است ، بلکه این احتمال وجود دارد که فلات مزبور از لحاظ فرهنگی پیشرفته ترین منطقه آن زمان بوده باشد . دوازده سطح پیاپی ساختمانی که در فاصله سالهای ۱۹۶۱ و ۱۹۶۳ در چتل هویک حفاری شدند ، از ۶۵۰۰ تا ۵۷۰۰ پیش از میلاد تاریخ گذاری شده اند . در این محل تنها به وسعت ۱۳۰۰۰ هزار متر مربع ( که فقط چهار هزار متر مربعش حفاری شده است و جزئی از فرهنگ نوسنگی به شمار می رود.
در کنار اریحا چاتال هویوک را « یکی از نخستین تلاشهای بشر برای پی ریزی زندگی شهری نامیده اند . » نظم موجود در نقشه شهر نشان می دهد که آن را بر طبق نقشه ای نظری یا غیر تجربی ساخته اند . ویژگی بارز این شهر آنست که هیچ خیابانی ندارد ، خانه ها به یکدیگر چسبیده اند و از پشت بام به یکدیگر راه دارند . این طرز خانه سازی با آنکه ممکن است امروزه کاری غیر عملی به نظر آید ، امتیازاتی داشت از جمله، ساختمانها که حائل یکدیگر بوده اند استحکامی بیش از ساختمانهای تک ایستاده پیدا می کردند ، و چون دور تا دور شهر را حلقه پیوسته ای از ساختمانهای دارای دیوارهای یکسره و رو به دهکده محاصره کرده بودند دفاع از ان بسیار آسان تر بود . بدین ترتیب اگر دشمنی می توانست دیوار بیرونی را بشکند و از آن بگذرد به جای آنکه داخل یک شهر شود داخل اتاقی می شد که مدافعانش روی پشت بام ایستاده بودند و از آنجا دفاع می کردند.
در پاره ای نقاط فضای باز یا حیاط مانند در میان انبوه متراکم آن ساختمانها باز می شد که به عنوان آشجمع آوری زباله مورد استفاده قرار می گرفت . خانه ها گرچه به اندازه های متفاوت ساخته می شدند نقشه ای واحد داشتند و دیوارهاشان از خشت خام بودند و با کلافهای محکم چوبی تقویت می شدند .
دیوارها و کف اتاقها را گچ کاری و رنگ آمیزی می کردند و از سکوهایی کنار دیوارها برای خوابیدن ، کارکردن و غذا خوردن استفاده می کردند .نقاشی بدست آمده بر روی یکی از زیارتگاههای چاتال هیوک حاکی از این است که این شهر براساس نقشه قبلی ساخته شده است. جرا که در آن نقشه، شهری با خانه های چهارگوش که تقریبا کنار هم ساخته شده اند را نشان داده است که این شهر به احتمال زیاد همان چاتال هیوک است. تعداد زیادی زیارتگاه پیدا شده است که با خانه های عادی و یکنواخت در هم آمیخته بوده اند . با توجه به تفاوتهای موجود در سطوح گوناگون به طور متوسط برای هر چهار خانه یک زیارتگاه وجود دارد . البته ممکن است این نسبت برای سراسر شهری فقط یک سی ام آن حفاری شده است درست نباشد .
زیارتگاهها رااز روی تزیینات سرشار داخل شان نقاشیهای دیواری،گچ بریهای برجسته ،سردیسای جاموران ،جمجمه گاو،و پیکره های کوچک اندام مقدس – می توان از خانه های عادی باز شناخت .
در اواخر دوره نوسنگی، بنای منازل مسکونی از مصالح متنوع تر و فنون ساختمانی پیشرفته تری بهره گرفته اند. در این دوران در قبرس خانه ها از خشت و گل و به شکل مدور و با سقفی گنبدی بنا می شدند. بطوری که در درون فضای داخلی نیم طبقه ای از چوب برای محل خواب داشتند. در این نوع منازل که احتمالا خانه های دو طبقه می باشند از نردبان به عنوان وسیله ارتباطی استفاده می شده است.
انقلاب نوسنگی
در مناطقی از اورپاسنگهای عظیمی را بدون استفاده از ملات بر روی هم قرار داده اند که از ۵۰۰۰ سال پیش برجای مانده اند. نخستین نمونه های آن در کنار نخستین دهکده ها در جنوب اسپانیا و پرتغال شناخته شده اند. این بناها ظاهرا جنبه مذهبی داشته و برخی از آنها مقبره و یا خانه مردگان بوده اند که دو سنگ بزرگ عمودی به عنوان پایه و سنگ بزرگ دیگری بر روی آنها به عنوان سقف بکار رفته است که به این آثار ” دولمن”می گویند.
نوع دیگری از این بناها منهیرها هستند. تخته سنگ های بزرگی هستند که بطور ایستاده و در ردیف های موازی کار گذاشته شده و برخی از آنها تا چند کیلومتر ادامه داشته و سازندگان آن ظاهرا هدفی مذهبی داشته اند.
گاهی این سنگ های بزرگ را دایره وار برپا می کردند که در این صورت “کروملک” نام می گرفتند که از شگفت انگیز ترین آنها استون هنج در سالزبوری انگلستان است.
استون هنج:
این بنا به قطر ۱۰۰ متر را تشکیل می دهد که با ۱۲۰ قطعه سنگ یکپارچه به ارتفاع ۵ متر و هر یک به وزن ۵۰ تن به وجود آمده است. مجموع سوراخها و حدفاصل میان سنگها ۵۶ متر است این مجموعه از دوران رومی ها مورد توجه قرار گرفته و مطالعه جدی بر آن از سال ۱۶۶۶میلادی آغاز گردید. تاکنون بسیاری از جنبه های ناشناخته این مجموعه شناسایی شده و این طور نتیجه گیری شده که بنای مزبور در حقیقت یک رصد خانه بوده است. این مجموعه با نمادگرایی و برداشتهای مقدس و رمزآمیز از صدر جهان و هستی در یک شکل دوایر متحدالمرکز با تقارن و نظم و محور و مرکز در عین حال که ممکن است یک ابزار تقویم و محاسبات نجومی بوده باشد حاکی از یک حس رشد یابنده هندسی در اثر مشاهده حرکت اجرام سماوی نیز می باشد.
نظر شما چیست؟ شما می توانید نظرات ،پیشنهادات و اطلاعات خود را در رابطه با این مطلب و موضوعات مربوط از طریق قسمت نظرات با ما و سایر بازدیدکنندگان در میان بگذارید.